Οι μηχανισμοί της διαφθοράς

 

 

07:50 | 23 Μαρ. 2015

Τελευταία ανανέωση 07:50 | 23 Μαρ. 2015

Γιάννης Μάρκοβιτς

Ο Κώστας συνάντησε τον Ντμίτρι στη Σόφια σε μια ημερίδα για τη διαφθορά. Την ώρα που έπιναν ένα ποτήρι κρασί στο διάλλειμα των συζητήσεων, τον ρώτησε αν ξέρει πως η Ελλάδα κατατάχθηκε πρώτη στη σειρά των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που οι πολίτες τους θεωρούν ότι εμφανίζεται μεγάλο πρόβλημα με τη διαφθορά; Ο Ντμίτρι τον κοίταξε απορημένος και δήλωσε ότι από όσο γνωρίζει υπήρξαν κάποιες μετρήσεις και έτσι βγήκαν τα αποτελέσματα. Όχι, του απάντησε ο Κώστας. Δώσαμε κατιτίς σε αυτούς που μετρούσαν και διασφαλίσαμε την πρωτιά μας!

Ο διάλογος, τα πρόσωπα και ο χώρος είναι φανταστικοί, αλλά πόσο αναληθής είναι η αίσθηση ή η αντίληψη των περισσοτέρων ότι η διαφθορά είναι σοβαρότατο πρόβλημα στη χώρα μας; Όσο σημαντικό είναι να αναγνωρίσουμε το πρόβλημα, άλλο τόσο και πιθανά περισσότερο σημαντικό είναι να καταγραφούν οι μηχανισμοί που βοηθούν στην εμφάνιση των φαινομένων διαφθοράς. Υπάρχουν δύο αυτοτροφοδοτούμενοι μηχανισμοί που ενισχύουν αυτά τα φαινόμενα και δημιουργούν τα απαραίτητα εμπόδια για την άσκηση της οποιασδήποτε πολιτικής που στοχεύει στην καταπολέμησή τους. Ο ένας μηχανισμός στηρίζεται στα συμφέροντα (είναι η στρατηγικού χαρακτήρα αντίσταση από τα δίκτυα, αυτό που ονομάζεται διαπλοκή) και ο άλλος έχει να κάνει με τη γνώση (δηλαδή, αυτές που ονομάζονται ως αυτοεκπληρούμενες προσδοκίες). Τα συμφέροντα συνήθως βρίσκονται στα μεσαία και ανώτερα στρώματα της κοινωνίας και των οργανισμών, λειτουργώντας για το ίδιον όφελος, εξυπηρετώντας στενές επιδιώξεις -κύρια οικονομικού χαρακτήρα (π.χ., συμβάσεις, δημόσιες προμήθειες, προνομιακή μεταχείριση, ειδικοί νόμοι, κ.λπ.)-, κρατώντας τα στεγανά κλειστά. Η γνώση γίνεται κατά βάση εμφανής στα μεσαία και χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα, έχει μεγάλη διάχυση και διασπορά και η εξυπηρέτηση είναι σε προσωπικό, οικογενειακό, συγγενικό ή φιλικό επίπεδο (είναι αυτό που ονομάζεται ως το μέσον ή η παρέμβαση για να γίνει η δουλειά μου, η ευνοϊκή τοποθέτηση, η μετακίνηση ή η εκτός προτεραιότητας αντιμετώπιση). Σε αυτή την περίπτωση τα στεγανά είναι σχεδόν ανύπαρκτα και η δυνατότητα εμπλοκής σε φαινόμενα διαφθοράς ευκολότερη, με λιγότερο κόστος και μικρότερη επικινδυνότητα.
Ενώ οι δύο παραπάνω μηχανισμοί δρουν ξεχωριστά ο ένας από τον άλλον, παρόλα αυτά, εμφανίζουν κοινά στοιχεία, έχουν κάποιους δεσμούς μεταξύ τους. Η εκλογίκευση, η προστασία του ατομικού συμφέροντος ή της παρούσας κατάστασης του προσώπου είναι κοινές στους δύο μηχανισμούς. Επίσης η ανάγκη, όπως και ότι είναι απαραίτητο να γίνει κάτι για να ωφεληθεί το ενδιαφερόμενο ή εμπλεκόμενο μέρος, είναι βασικά στοιχεία της διεφθαρμένης συμπεριφοράς που εμφανίζεται και στους δύο μηχανισμούς. Ο κυνισμός και η υποκρισία είναι δύο ακόμα κοινά χαρακτηριστικά. Μια πάνω από όλα, ο σημαντικότερος συνδετικός κρίκος των δύο μηχανισμών, είναι η προσπάθεια των πολιτικών ελίτ να υποστηρίζουν ή να ισχυρίζονται ότι προσπαθούν ή έχουν πρόγραμμα για την καταπολέμηση της διαφθοράς και όταν αποτύχουν (κάτι που οι ίδιοι τους το γνωρίζουν εκ των προτέρων), να ρίχνουν το φταίξιμο στα συμφέροντα και τους πολίτες. Με άλλα λόγια, οι αποτυχημένοι πολιτικοί επιρρίπτουν ευθύνες στους δύο μηχανισμούς, που στη θεωρία θέλουν να τους αδρανοποιήσουν για να βάλουν με την πλάτη στον τοίχο τη διαφθορά, αλλά εν τέλει, στην πράξη αποτυγχάνουν, γιατί οι μηχανισμοί τους έστησαν εκείνοι στον τοίχο! Οποία υποκρισία!
Η καταπολέμηση της διαφθοράς εκτός από τα μέτρα που πρέπει να λαμβάνονται, απαιτεί πολιτική βούληση τεραστίων διαστάσεων και αντοχών, από πολιτικούς που δεν έχουν δεσμεύσεις και δεσμά και από ανώτερα κυβερνητικά στελέχη που ξέρουν που να κτυπήσουν και ποιους να κυνηγήσουν. Εν τοιαύτη περιπτώσει, όσα και να είναι τα φαινόμενα διαφθοράς και οι θύλακες των διαφθαρμένων πρακτικών, όλοι τους αξιοποιούν έναν από τους δύο παραπάνω μηχανισμούς. Αυτό είναι γνωστό και δεν τίθεται υπό αμφισβήτηση. Οπότε, ελέγξτε αυτούς και ελέγχετε τη διαφθορά.
* Ο Γιάννης Μάρκοβιτς κατέχει διδακτορικό δίπλωμα στο μάνατζμεντ (Aston Business School, Βρετανία) και είναι οικονομικός επιθεωρητής στο Υπουργείο ΟικονομικώΠηγή:
Βαρνάβας όμορφος τόπος να μένεις, δύσκολος να ζεις..