Η «Ψωροκώσταινα» Το παρατσούκλι της Ελλάδας

1. Λίγοι ασφαλώς θα είναι αυτοί που θα ξέρουν γιατί η Ελλάδα πήρε το παρατσούκλι «Ψωροκώσταινα».
Μετά την «εκλογή» του Όθωνα ως βασιλιά της Ελλάδας, οι αντιπρόσωποι που είχαν εκλεγεί από τον λαό, επί Καποδίστρια συγκεντρώθηκαν στο Άργος πρώτα και έπειτα μετέφεραν την έδρα της Εθνοσυνέλευσης στην Πρόνοια, προάστιο του Ναυπλίου στους πρόποδες του Παλαμηδιού.
Η πλειοψηφία της Συνέλευσης αντιπολιτευόταν και την κυβέρνηση και τους αντιπροσώπους των τριών προστάτιδων Δυνάμεων αλλά προπαντός τα είχαν με τη Γερουσία και μάλιστα ο καυγάς έφτασε σε τέτοιο βαθμό που η Συνέλευση αποφάσισε να τη διαλύσει.

Αυτό φυσικά δεν άρεσε στις προστάτιδες δυνάμεις. Όμως οι αντιπρόσωποι δεν χαμπάριαζαν κανένα και σαν απόκριση σε σχετική διακοίνωσή τους έλεγαν «Στα παλιά μας τα τσαρούχια».
Ακριβώς αυτή την εποχή, ανατολικά από την Πρόνοια, σ’ απόσταση μισής ώρας, είχαν στρατοπεδεύσει αρκετοί άτακτοι στρατιώτες. Πεινασμένοι και ρακένδυτοι, που μάταια, παρ’ όλα τα διαβήματά τους, περίμεναν να τους πληρώσουν τους καθυστερημένους μισθούς τους. Γι’ αυτό κι αυτοί μπουχτισμένοι από τις υποσχέσεις που δεν επρόκειτο να πραγματοποιηθούν ποτέ αποφάσισαν να κατέβουν στο Ναύπλιο και να τα κάμουν γυαλιά – καρφιά.
Εννοείται πώς μια τέτοια απόφαση κατά της Συνελεύσεως οι Προστάτιδες Δυνάμεις είχαν κάθε λόγο να υποθάλψουν.
Γι’ αυτό όταν μια μέρα ο αντιπρόσωπος της Αγγλίας Δώκινς με τον γραμματέα του, συναντήθηκαν λίγο πιο έξω από το Ναύπλιο καθώς έκαναν τον περίπατό τους, με το μπουλούκι των ατάκτων, τους είπε με χαιρεκακία:
– Να κει βρίσκονται πολλοί που έχουν χρήματα και μπορούν να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις σας! Εκεί να πάτε! και τους έδειξε με το μαστίγιό του κατά το μέρος του παραπήγματος που συνεδρίαζε η Εθνοσυνέλευση.
Οι άτακτοι δεν χασομέρησαν. Μια και δυο κάνανε γιούρια, πιάσαν τους αντιπροσώπους και αφού διάλεξαν τους πιο εύπορους τους πήραν μαζί τους ως αιχμαλώτους και έκαναν γνωστό ότι θα τους αφήσουν εάν πρώτα εισπράξουν 100.000 γρόσια.
Στο Ναύπλιο φόβος και αγωνία επεκράτησε. Που να βρεθούν τόσα λεπτά. Το δημόσιο Ταμείο δεν είχε ούτε ένα γρόσι. Και όταν στην Πλατεία Πλατάνου (τώρα Συντάγματος) έγιναν γνωστές οι αξιώσεις των ατάκτων, ένας αστείος, μέσα στην γενική απελπισία, φώναξε:
– Τόσα χρήματα! Πού θα τα βρει η κακομοίρα η ψωροκώσταινα.
Η ψωροκώσταινα ήταν μια πολύ γνωστή και γριά ζητιάνα του Ναυπλίου. Από τότε λοιπόν έμεινε αυτό το παρατσούκλι.
2. Όπως αναφέρεται σε σχετικό κείμενο του 23ου τεύχους της τριμηνιαίας έκδοσης «Η ΦΩΝΗ» των συνταξιούχων εμπόρων, η ψαροκώσταινα ή ψωροκώσταινα ήταν ένα υπαρκτό πρόσωπο της νεοελληνικής ιστορίας και μάλιστα μια ηρωική και αξιέπαινη γυναίκα των χρόνων της Επανάστασης του 1821 η οποία αφιέρωσε τη ζωή της στην υπηρεσία της πατρίδας.
«Όταν το 1821 καταστράφηκε η πόλη των Κυδωνιών της Μικράς Ασίας, μετά από την αποτυχημένη επαναστατική κίνηση που επιχειρήθηκε, ο πληθυσμός της σφάχτηκε και το σύνολό του εγκατέλειψε την όμορφη πόλη. Στην χαλασιά αυτή κατάφερε να σωθεί η Πανωραία Χατζηκώστα, μια όμορφη αρχόντισσα με μεγάλη περιουσία. Τόσο τον άντρα της, τον Κώστα Αϊβαλιώτη, που ήταν πάμπλουτος έμπορος, όσο και τα παιδιά της, τους έσφαξαν μπρος τα μάτια της οι Τούρκοι. Στα Ψαρά λοιπόν, όπου βρέθηκε πάμπτωχη και ολομόναχη (γι’ αυτό ονομάστηκε «Ψαροκώσταινα»), οι συντοπίτες της και κυρίως ο Βενιαμίν ο Λέσβιος (δάσκαλος της Ακαδημίας των Κυδωνιών) την βοήθησαν και την προστάτεψαν.
Η Πανωραία σύντομα άφησε τα Ψαρά και φθάνει στην τότε πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους, το Ναύπλιο. Εκεί την ακολούθησε κι εγκαταστάθηκε και ο Βενιαμίν ο Λέσβιος. Τον Αύγουστο του 1824 όμως, ο Βενιαμίν ο Λέσβιος πέθανε από τύφο. Από τότε για την Πανώρια άρχισε ένας δυσβάστακτος αγώνας επιβίωσης.
Μόνη και άγνωστη, βγάζει το ψωμί της πότε κάνοντας την αχθοφόρο, πότε την πλύστρα και πότε χάρη στην ελεημοσύνη όσων την συμπονούσαν.
Την περίοδο εκείνη η Επανάσταση δοκιμαζόταν από την επέλαση του Ιμπραήμ, ο οποίος εκτός από τις άλλες καταστροφές άφηνε στο πέρασμά του και εκατοντάδες ορφανά που συγκεντρώνονταν στο Ναύπλιο. Παρά τα προβλήματά της, η Πανώρια ζήτησε και πήρε υπό την προστασία της παιδιά ορφανά. Για να τα θρέψει περνούσε από σπίτι σε σπίτι και ζητιάνευε. Είχε παραμελήσει σε τέτοιο βαθμό τον εαυτός της, που τα αλητάκια της παραλίας την πείραζαν και την φώναζαν «Ψωροκώσταινα».
Το 1826 έγινε έρανος στο Ναύπλιο για να βοηθήσουν το μαχόμενο Μεσολόγγι. Έτσι μια Κυριακή, στήθηκε στην κεντρική πλατεία ένα τραπέζι και οι υπεύθυνοι του εράνου ζητούσαν από τους πεινασμένους και χαροκαμένους Έλληνες να βάλουν πάλι το χέρι στην τσέπη για να βοηθήσουν τους μαχητές και τους αποκλεισμένους του Μεσολογγίου. Αλλά λόγω της φτώχειας και της εξαθλίωσης κανείς δεν πλησίαζε το τραπέζι. Όλων τα σπίτια δύσκολα τα έφερναν πέρα. Τότε η φτωχότερη όλων, η χήρα Χατζηκώσταινα, η Πανωραία, έβγαλε το ασημένιο δαχτυλίδι που φορούσε στο δάχτυλό της και ένα γρόσι που είχε στην τσέπη της και τα ακούμπησε στο τραπέζι της ερανικής επιτροπής, λέγοντας «Δεν έχω τίποτα άλλο από αυτό το ασημένιο δαχτυλίδι κι αυτό το γρόσι. Αυτά τα τιποτένια προσφέρω στο μαρτυρικό Μεσολόγγι».
Ύστερα απ’ αυτή την απρόσμενη χειρονομία, κάποιος από το πλήθος φώναξε: «Για δείτε, η πλύστρα η Ψωροκώσταινα πρώτη προσφέρει τον οβολό της» κι αμέσως το φιλότιμο πήρε και έδωσε.
Η πλύστρα Πανωραία όμως, δεν έδινε μόνο μαθήματα πατριωτισμού, αλλά και ανθρωπιάς, καθώς το ελάχιστο εισόδημά της το μοιραζόταν με τα ορφανά παιδιά αγωνιστών. Όταν μάλιστα ο Καποδίστριας ίδρυσε ορφανοτροφείο, προσφέρθηκε – γριά πια και με σαλεμένο τον νου από τον πόνο και τις στερήσεις – να πλένει τα ρούχα των ορφανών χωρίς καμιά αμοιβή. Λίγους μήνες αργότερα, όμως, πέθανε. Οι επίσημοι δεν την τίμησαν. Την τίμησαν όμως με τον καλύτερο τρόπο τα παιδιά του ορφανοτροφείου, τα οποία μέσα σε λυγμούς την συνόδευσαν ως την τελευταία της κατοικία».
Πηγή:
Βαρνάβας όμορφος τόπος να μένεις, δύσκολος να ζεις..